“Ik heb het allemaal zelf bereikt en daar ben ik best trots op.”

1-12-kaarten-voor-80-jaar
Originele felicitatiekaarten voor Paul zijn verjaardag

Felicitatiekaarten voor 80 jaar jong

Ter voorbereiding op dit interview in de reeks “De weg naar het podium met….” geeft Paul me namen van mensen van iedere tien jaar uit zijn leven die bijgedragen hebben aan zijn carrière. Wat ik Paul niet vertel, is dat ik een aantal magische vrienden zal verzoeken een vraag te ‘verzinnen’ en deze op een verjaardagskaart te schrijven.

2-Een-interview-in-feeststemming
Een interview in feeststemming…

We spreken af in Brasserie Wilskracht. Voor Paul bekend terrein want hij treedt er nog regelmatig op. Op het etiket van de fles champagne die we om te beginnen ontkurken staat een prachtige foto. Ooit gemaakt door Ben Kleyn en speciaal voor deze gelegenheid vakkundig bewerkt. Een van de manipulatieballen in zijn hand toont het getal 80. Als de ober arriveert met een dienblad waarop 12 felicitatiekaarten liggen, kan het interview beginnen. Paul zal het later een onvergetelijk feestje noemen. Op Paul’s rever prijkt de NMU-speld. “Nummer 19,” zal hij later trots vertellen. Voorzitter Flip Hallema speldde hem in 2003 op als dank voor zijn staat van dienst, zijn coaching van jong en oud, zijn 20 jaar voorzitterschap van GCR en zijn nimmer aflatende enthousiasme voor de goochelkunst.

Gewoon keihard werken

Paul werd in Rotterdam geboren op 7 april 1937 en groeide op in Terbregge met vier jongere zussen en ouders die beiden keihard werkten. De stad moest weer worden opgebouwd en de mensen hadden het niet breed. Nog altijd is Rotterdam voor Paul een stad zonder kapsones met harde werkers. Niet ouwehoeren, maar er tegenaan. Zelf deed hij dat ook altijd. Het bracht hem een succesvolle carrière.

Wim Dubois, vriend voor het leven

Doorleren is niet aan de orde na de oorlog. Paul is 13 jaar als hij gaat werken. Hij is 14 als hij Wim Dubois leert kennen in wasserij Willems in Delfshaven. Die laat hem een truc zien met een zakdoek en een munt. Paul is gefascineerd, nog steeds ziet hij het voor zich: “Tik – tik – tik en weg is de munt.“ Paul smeekte Wim om uitleg. Paul: “Onder voorwaarde dat ik de truc een week later zelf kon uitvoeren. En zo gebeurde.” Wim vindt het geweldig. Sinds die tijd draait Pauls wereld om goochelen. Wim is zijn allerbeste jeugdvriend én vriend voor het leven.” Het goochelen betekent meer voor Paul: “Het hielp me op de een of andere manier van mijn minderwaardigheidscomplex af. Ik was een onzekere jongen van 14, kon niet zoveel. En opeens kon ik iets wat niet iedereen kon of begreep. Het sterkte mijn zelfvertrouwen.”

3-kaart-van-wim
Felicitatiekaart van Wim Dubois, een bekend boekje van voor de oorlog

De vraag van Wim was: Hoe heb je het ervaren dat je van je ouders geen lid mocht worden van Goochelclub Rotterdam en hoeveel jaar heeft het geduurd voordat dat toch zover was?
“Ja, dat was wel wat. Mijn ouders hadden het niet op goochelaars en variété-artiesten. Ik was pas 14. Ze hadden liever niet dat een jongen van 14 met dit ‘zigeunervolk’ omging dat door stad en land zwierf. Niet dat mijn ouders zo op status waren, maar goochelen had dat zeker niet.”
Als hij 18 jaar wordt, wordt hij alsnog lid. In die tijd moest je ook al proefgoochelen. Oefenen kon ik alleen op mijn kamer. ’s Avonds voor de grote spiegel. Als er een bal viel dan bonkten mijn ouders op de muur omdat ze wilden slapen.”

Zijn ouders zijn inmiddels bijgedraaid. Ze zien zijn passie en hoe hij met vriend en ‘uitvinder’ Wim trucs bedenkt en maakt.

4-Grote-vriend-en-'uitvinder'-Wim-Dubois,-met-een-eigen-variant-op-de-dakolta-koker-waarvan-hij-de-werking-nog-nooit-aan-het-papier-heeft-toevertrouwd
Grote vriend en ‘uitvinder’ Wim Dubois, met een eigen variant op de dakoltakoker waarvan hij de werking nog nooit op papier heeft vrijgegeven

Goochelclub Rotterdam, geen gewone club

In de jaren ‘80 leerde Paul veel van Jan Aukes, Tommy Wonder en Corvelo, vooral op het gebied van tablemagic en salongoochelen. Maar ook veel leden van de GCR hebben hem geïnspireerd. Hij denkt o.a. aan Joop Schobben, Kees Streefland, Dick de Witte, John Anders, Cor Lem en Joop Deutz. Samen naar congressen en studiedagen. Maar deze vriendengroep voor het leven organiseerde ook met Goochelclub Rotterdam het FISM in Den Haag in 2003.

5-en-6-Clubavonden
Links: Clubavond met Joop Dijkstra, Cees Streefland, Wim Dubois, Thijs Pouls en staand ReneAnac (Chris Zwarts)
Rechts: Clubavond aan de Vierhavenstraat met Al Preston, Joop Deutz, Ted Jerry, Paul Morak en Wim Dubois

7-Alle-aandacht-voor-de-jonge-Paul-Morak-op-de-SS-Rotterdam-op-volle-zee
Alle aandacht voor de jonge Paul Morak op de SS Rotterdam op volle zee

In 1962 wint Paul de tweede prijs in de categorie manipulatie op het Nederlands congres in Leeuwarden. Een tijd waarin hij veel steun krijgt van clubleden. Cor Lem maakt diverse gimmicks voor zijn acts.Een tijd ook waarin vriendschap ontstaat met onder anderen Richard Ross, Ted Jerry en Eddy Legooi. Paul: “Ik vormde een vriendengroepje en we huurden soms een zaaltje met een toneeltje en gingen dan onze acts doen en gaven elkaar adviezen.”

8-Ted-Jerry-Bojo-(vader-Ted-Lion)-Eddy-Legooi-Ted-Lion-Richard-Ross-foto-Paul-Morak
Van links naar rechts; Ted Jerry. Bojo (de vader van Ted Lion), Eddy Legooi, Ted Lion en Richard Ross (foto: Paul Morak)

Richard Ross, niets stond hem in de weg

Na het openslaan van de kaart van Veronique Ross belanden de confetti-hartjes in zijn champagneglas. Hij leest de vraag: Wat heb je van de manipulaties van Richard geleerd?

9. kaart veronique
Ook Veronique Ross is Paul natuurlijk niet vergeten.

Paul: “Heel veel. Technisch was hij heel goed en creatief. Hij had daarbij een uitstraling van: ‘Niemand doet mij wat’. Richard was een echte Amsterdammer en blufte zich overal doorheen. Dat was zijn kracht. Ik was het tegenovergestelde en ik kon daar wel wat van leren. Hij is twee keer wereldkampioen geweest, maar een dag voor zijn optreden stond hij rustig zijn materiaal nog te verven. Dat vond ik ongelooflijk. Ik kon het goed met Richard vinden.”

Zijn grote voorbeeld: Pierre Brahma

Op een NMU congres ontmoet hij Jean Ducatillon, de begeleider van Pierre Brahma.Na mijn optreden in de gala sprak hij me aan en gaf me een compliment. Hij vroeg mijn handen te spreiden. Een paar weken later ontving ik twee sets van vier ballen voor mijn linker- en rechterhand. Ik heb ze bewerkt (waarmee zeg ik je natuurlijk niet) en bewaar ze in een houten verfkoffertje dat ooit van mijn vader is geweest. Ik ben er trots en zuinig op.”

10-Het-schilderskistje-van-Pauls-vader-met-inhoud-van-onschatbare-waarde
Het schilderskistje van Pauls vader met inhoud van onschatbare waarde

Ik overhandig Paul een felicitatiekaart en een originele foto van Pierre in actie met munten. “Happy Birthday Paul Morak” staat er handgeschreven bij. Het raakt Paul en hij is even sprakeloos. Pierre Brahma was immers één van zijn grote helden, FISM Grand Prix winnaar in 1964 en 1976.

11--kaart-van-Brahma
De felicitatiekaart van Pierre Brahma maakte grote indruk op Paul. “Pour Paul Morak de Pierre Brahma, Paris le 24 – 02 2017” stond er handgeschreven op de originele foto

Karel de Rooij, de artistieke grondlegger van de FISM act

13-Blij-verrast-met-de-kaart-van-Karel-de-Rooij
Blij verrast met de kaart van Karel de Rooij

Paul heeft de smaak te pakken en leest de kaart van Karel de Rooij van Mini & Maxi. Coach je nog steeds jong talent en zo ja laten we dan weer eens afspreken om het daar over te hebben! wil Karel weten. Paul is lovend over hem: “Karel is heel belangrijk geweest in mijn carrière. Karel weet als geen ander in Nederland hoe je variété theater moet maken en een act moet neerzetten. Hij was de grondlegger van mijn artistieke FISM act in Dresden in 1997. Na een optreden met kaarten en ballen adviseerde hij me de act geheel anders te doen. Met een harpiste: live!. Dick van der Zwan heeft toen een aantal miniharpjes gemaakt die uit het niets verschijnen en zich dupliceren. Aan het einde van de act verandert de tafel in een harp. Wim Dubois werkte dat idee uit. Het was fenomenaal. Een visueel spektakel met een live harpiste. Ik weet niet of Karel weet dat ik zijn advies echt heb opgevolgd.

14-De-FISM-harp-act-opgevoerd-in-Capelle-aan-den-IJssel,-(foto-Hans-Suijs)

Dé FISM harp act opgevoerd in Capelle aan den IJssel (foto: Hans Suijs)

Duizend keer is het goed gegaan

Grote vriend Martin Hansonheeft een scherpe vraag over Pauls FISM-act. In Dresden won je net geen prijs. Je durfde een risicogreep niet aan. Dat scheelde een paar punten… zou je het nu wel durven?

“Oef,” zegt Paul, “dat was heftig. Het kostte me inderdaad de prijs.Ik zou de rode bal omhoog gooien en terecht laten komen tussen mijn vingers waar eerst een witte zat.” Hij gebaart erbij alsof hij weer op het podium staat. “Maar ik durfde het niet. Waarom weet ik niet. Kwam het omdat het een wereldkampioenschap was? Duizend keer was het goed gegaan, maar op dat moment verstijfde ik. Alsof je plotseling overvallen wordt door angst alsof je een strafschop moet nemen die superbelangrijk is. Ik durfde het risico niet te nemen.” De impact blijkt groot. Hij baalt er nog steeds van en kan het nog steeds niet verklaren. Wel weet hij zeker dat het hem niet opnieuw zal gebeuren als hij het nu zou moeten doen.

Uitpuilende prijzenkast

Paul wint veel prijzen in zijn carrière. Natuurlijk bij zijn eigen club, maar ook op de toen bekende Kali-dagen in Dordrecht. In Delft in 1983 wordt hij tweede in de categorie manipulatie op het NMU-congres. In Leeuwarden in 1996 werd hij Nederlands kampioen toneelgoochelen en werd hij óók nog eens derde in de categorie tablemagic.

15-Leerlingen-en-prijswinnaars-Rafael,-Dion,-en-Stefan-Staal-op-een-NMU-congres-in-2008
Leerlingen én prijswinnaars Rafael, Dion en Stefan Staal op een NMU congres in 2008

Maar ook zorgt Paul ervoor dat jeugdleden van de Goochelclub Rotterdam hoofdprijzen winnen en zelfs internationaal zeer succesvol worden. Zijn leerling van het eerste uur Dion legt hem de volgende vraag voor: Zijn al uw dromen met het goochelen uitgekomen? En wilde u vanaf jonge-tot oude leeftijd op de Bühne staan? Paul: “Ja, mijn dromen zijn echt uitgekomen. Ik wilde echt altijd op die Bühne staan. Die passie had Dion ook. Ik gaf hem de basis van de manipulatiekunst: kaarten laten verdwijnen en verschijnen of een waaier. Hij heeft zichzelf groot gemaakt.”

16--Dion
Dion, the White Magic Rabbit voor Paul. Rechts: De jonge Dion in actie

Het advies: veel optreden!

18-Mooie-woorden-van-leerling-Rafael-Scholten-
Mooie woorden van leerling Rafael Scholten

Ook Rafael Scholten, nog zo’n leerling waar Paul trots op is, heeft een kaartje gestuurd. Zijn vraag: Als u nu aan het begin van uw goochelcarrière zou staan wat zou u dan anders doen?
“Geweldig dit van Rafael,” roept Paul spontaan. Hij coacht Rafael veel op de club en bij hem thuis. Paul: “Rafael deed dan voor wat hij had geleerd en ik gaf hem dan aan hoe hij zijn technieken kon verbeteren.” Maar vertellen hoe hij een act moet opbouwen, doet Paul niet: “Zo coach ik, niet alles maken voor een leerling, maar creativiteit stimuleren en zelf laten ontwikkelen.” Ik heb Rafael, maar ook Dion meegegeven veel op te treden. Daar leer je het meeste van.

19-De-meester-en-zijn-leerling-op-het-NK-Mnaipulatie-2008,-tweede-plaats.-Ook-Joop-Schobben-had-daar-een-belangrijk-aandeel
De meester en zijn leerling op het NK Manipulatie 2008, tweede plaats. Ook Joop Schobben had daar een belangrijk aandeel in

Waar in de act krijg je applaus, onthoud dat! Waar wíl je applaus, werk daar naartoe! Zoek interactie met je publiek. Dat soort dingen, daar was ik vooral mee bezig. En natuurlijk timing, heel belangrijk.” Zelf had Paul vroeger geen coach. Hij observeert anderen, praat en luistert goed naar mensen die er verstand van hebben. Alles doet hij zelf: “Wat ik bereikt heb, heb ik zelf gedaan. Daar ben ik best wel trots op.”

20-Christian-Farla-met-de-meester-van-de--manipulatie-op-een-clubavond
Christian Farla met de meester van de manipulatie op een clubavond

Het artiestenvak is het mooiste vak

Het zal Dick van der Zwan niet zijn, alias clown Pica Pica. Zijn vraag op de zelfgemaakte felicitatiekaart geeft Paul zelf de ruimte: Welke vraag die nog niet gesteld is zou je het liefst willen horen en….. wat is daarop je antwoord?
Paul neemt peinzend een slokje bier (toch lekkerder dan champagne) en zegt dan: “Ben je gelukkig geworden in dat vak?“ JA, met chocoladeletters geschreven. Het artiestenvak is het mooiste vak.” Paul vergelijkt: “Ik heb in de haven gewerkt, op kantoor, bij de bakker. Maar er gaat niets boven werken in het theater.” Als hij een tijd in een circus een contract heeft, weet hij het zeker en gaat er helemaal voor: fulltime goochelaar.
“Je voelt dat je artiest bent in hart en nieren. Je moet er altijd staan met een lach terwijl je vanbinnen soms huilt.” Ook na het overlijden van zijn vader, staat Paul de volgende avond op het podium. Na afloop laat hij de complimenten van collega’s voor wat ze zijn. In de kleedkamer huilt hij twee zakdoeken vol. Paul: “Het kost tijd om te leren hoe je de knop kan omzetten. Tijdens je optreden ben je artiest in het ‘Het Theater van de Lach’. Na afloop ben je weer uit je rol en krijg je als mens de volle lading als reactie.”
Voor zijn vrouw Dorais was het niet altijd makkelijk. Paul is veel weg en laat thuis. Hij mist verjaardagen van de kinderen en ziet door zijn werk minder familie en vrienden. Maar zijn vrouw stond achter hem en steunde hem altijd.

21-Kerstshow-met-het-Groot-Niet-te-Vermijden-in-theater-Walhalla,-Paul-speelt-een-bejaarde-goocheaar
Kerstshow met Het Groot Niet te Vermijden in theater Walhalla, Paul speelt een bejaarde goochelaar

Magic Care doet je goed

22-'Paul-heeft-Magic-Care-je-manier-van-goochelen-veranderd'-
“Paul, heeft Magic Care je manier van goochelen veranderd?”

Paul is nog steeds zeer actief voor Magic Care. Voorzitter Marlies Greve vraagt Paul: In wat voor mate heeft Magic Care je goochelen veranderd? Paul: “Best wel. Ik geef vaak kindershows met veel humor, maar dit is heel anders. Je probeert een ziek kind of een kind met een lichamelijke- of geestelijke beperking meer zelfvertrouwen te geven. Een gevoel te geven dat ze er toe doen.” Paul is dankbaar dat Magic Care hem de gelegenheid heeft gegeven zich bij hen aan te sluiten.

23-Tomeloze-inzet-voor-Magic-Care-nog-steeds
Tomeloze inzet voor Magic Care, nog steeds!
Lieve woorden van voorzitter Marlies Greve van Magic Care

Niek “moet” meedoen aan het WK in Busan

En dan de toekomst. Ook Niek Takens heeft een verrassende vraag voor Paul: “Heeft u nooit overwogen om uw handen te verzekeren?“
“Dat heeft me inderdaad wel zorgen gebaard, maar verzekeren was ook toen al onbetaalbaar. Heel vaak liep ik met handschoenen aan en werd dus nog wel eens uitgelachen. Maar dat interesseerde me geen bal. Af en toe heb ik wel eens een wondje gehad maar dat was het dan wel.”

25-Niek-Takens-tweede-prijs-manipulatie-FISM-Blackpool-2017
Niek Takens, tweede prijs manipulatie FISM Blackpool 2017

Paul adviseert Niek mee te doen aan het WK in Busan in 2018. Tweede op een Europees kampioenschap op zo’n jonge leeftijd is een absolute prestatie, maar een wereldkampioenschap is van een andere orde. Ik heb zijn nieuwe act nog niet gezien. Ik ga misschien wel kijken op het Dutch Festival of Magic. Ben wel heel benieuwd”.

Bedankt Wim!

Ik herinner Paul aan het begin van ons gesprek aan zijn grote vriend Wim Dubois. Maar, wil je Wim nog iets willen vragen?
Paul moet even nadenken en dan zegt hij op een emotionele toon. “Eh nee, maar ik wil hem wel wat zeggen. Ik ben Wim heel, heel oprecht dankbaar dat hij mij destijds dat allereerste trucje heeft geleerd. Dat is de basis geweest van mijn carrière. Wim heeft mij op het spoor gezet. Hij was mijn richtingaanwijzer. Zonder hem hadden we hier niet gezeten.”

26-Clubavond-met-huen-de-twee-vrienden-voor-het-leven-Paul-en-Wim
Clubavond GCR met huidig voorzitter John Anders en Rafael en de twee vrienden voor het leven Paul en Wim

‘De weg naar het podium met ….’ is een reportagereeks over magicians die aan de top stonden, staan of daar misschien wel willen komen. Eerder verscheen een interview met Christian Farla, Ger Copper samen met Alfredo Lorenzo Beautour en Hans Klok. Deze interviews zijn terug te lezen onder het kopje archief.

Marcel Verbakel
Magic with a Smile
magic@marcelverbakel.nl