Stof tot nadenken

Daniël Kahnemann is de eerste niet-econoom (psycholoog) die de Nobel prijs voor de Economie gewonnen heeft. Het meest bekend is hij vanwege zijn baanbrekend onderzoek dat hij op toegankelijke wijze beschreven heeft in zijn best seller: Thinking, fast and slow (€ 11,99 bij Bol).
Hij heeft ontdekt dat ons brein in twee systemen denkt, Systeem 1 dat snel tot een conclusie komt en Systeem 2 dat pas na het nodige denkwerk en onderzoek tot een conclusie komt. Omdat we overspoelt worden door een grote hoeveelheid informatie, op basis waarvan we snel onze conclusies trekken en omdat we structureel tijd te kort komen, brengen we standaard meestal Systeem 1 in stelling en veel minder Systeem 2.
Een treffend voorbeeld ter illustratie:
Een baseball bat en een baseball kosten samen € 1,10. Het bat is een euro duurder dan de bal.
Hoeveel kost de bal?

Velen van u zullen instinctief antwoorden: € 0.10. Misschien had u al vermoed dat dit een instinker was. Het juiste antwoord luidt namelijk € 0,05. De honkbalknuppel kost in dit geval € 1,05 en is daarmee dus precies € 1,00 duurder dan de bal.
Om tot het juiste antwoord te komen moet u uzelf dwingen om het probleem nauwkeurig te analyseren om vervolgens tot het juiste antwoord te komen. Nadenken (hersenactiviteit) kost ons echter relatief veel energie en tijd, beiden schaarse artikelen in ons hectische dagelijkse leven, ook al is dit met de lockdown minder hectisch maar wel met meer zorgen omgeven, wat een nieuw en ander soort “hectiek” met zich meebrengt..
Zo zijn er helaas (te) veel mensen die denken dat jouw kind van een mazelen vaccinatie autistisch wordt en/of dat G5 zendmasten, waarvan er nog niet 1 in Nederland in werking is, meehelpen bij de verspreiding van het Corona virus. Voor beide waanbeelden bestaat geen enkel wetenschappelijk bewijs, maar om dat te achterhalen moet je eerst op zoek naar deze wetenschappelijke uitkomsten. Veel eenvoudiger is het om het gekwaak en gesnater binnen jouw eigen social bubbel maar te geloven.
Maar dit terzijde. Waarom dan deze column? Wel, wanneer wij als goochelaar optreden, dan kunnen wij m.i. ons voordeel doen met de kennis van dit Systeem denken. Als mensen overwegend lui zijn, dan kunnen wij hen bij de hand nemen richting Systeem 1 en daarmee het Systeem 2 denken, dat hen wel eens in de richting van de gebruikte magische methode zou kunnen brengen, bij hen weg houden.
Tamariz heeft hier lang en breed over nagedacht maar zijn uitkomst anders verwoord (The Magic Rainbow).
Ik heb zelf, toen ik nog wel eens “onder de mensen kwam”, de zgn. piano truc ook wel bekend in een andere versie als de sokkentruc, vertoond. Daarbij kwam het wel eens voor dat iemand onder het publiek (vaak met een puzzelinstelling of een wiskundige inslag) de truc wist te ontleden in de zin van het geheim te achterhalen. Dat heeft mij tot het denken gezet met als uitkomst dat de presentatie (m.n. het parlando) cruciaal is om de mensen zoveel mogelijk in Systeem 1 denken te houden. Ook doe ik dit effect nooit als laatste, maar volg dit al snel op met een visueel effect of een effect dat gebruik maakt van goocheltechniek. Ik geef ze aldus zo min mogelijk tijd tot nadenken, want nadenken is, zoals ik hopelijk hierboven duidelijk gemaakt heb, niets anders dan Systeem 2 denken, dat ik zoveel mogelijk probeer voor te zijn of anders uit te sluiten.
Doe er uw voordeel mee en – wie weet? – heeft u zelf nog andere voorbeelden of toepassingen.
In dat geval houd ik me aanbevolen, want ik zit toch nog steeds meestentijds thuis.

Gandalf