Geheimen goochellegende onthuld

Hij wordt gezien als de grootste goochelaar aller tijden: drievoudig wereldkampioen Fred Kaps (1926-1980). Ter ere van zijn veertigste sterfdag schreef Michel van Zeist een boek over de goochelgrootmeester. Hij ging op onderzoek uit en sprak met verschillende vrienden en collega’s van Kaps, die hun verhalen vol enthousiasme deelden. Ook door Barry Schatz-Bongers, ‘de oudste dochter van’, werd Michel met open armen ontvangen. De familie Bongers verleende haar volledige medewerking en gaf inzage in de persoonlijke archieven van ‘de man die goochelen verhief tot kunst’. Na vier decennia worden zijn grootste geheimen onthuld in Fred Kaps, meestergoochelaar.

De 27-jarige Michel van Zeist vertelt: “Al van kinds af aan ben ik gefascineerd door Fred Kaps. Ik heb hem nooit gekend of live zien optreden, want toen hij overleed was ik nog niet geboren. Mijn belangstelling ontstond door verhalen van vakbroeders die over Fred Kaps spraken alsof hij een soort goochelgod was. Ger Copper (1953-2020) had het bijvoorbeeld regelmatig over ‘Kaps-clean’. Die titel dichtte hij toe aan goochelacts die zo geperfectioneerd waren, dat ze grensden aan het volmaakte. Fred Kaps stond dus blijkbaar symbool voor de ultieme truc en een onberispelijk optreden. Daar wilde ik wel meer over weten, maar veel verder dan een Wikipedia-pagina en wat filmpjes op YouTube kwam ik in eerste instantie niet. Hoe kan het dat informatie over deze drievoudig wereldkampioen goochelen zo schaars is?”

“Mijn vertrekpunt was Flip Hallema. Hij weet ongelooflijk veel over de goochelkunst en de geschiedenis ervan. Van Flip hoorde ik regelmatig dat hij menig hotel- en kleedkamer met Fred Kaps deelde. In de Eiffeltoren werkten zij een maand lang samen en maakte hij de professionaliteit van Kaps van dichtbij mee. Hallema inspireerde de goochelkampioen met zijn flipstick: Kaps gebruikte een afgeleide techniek om met kaarsen te manipuleren tijdens zijn derde WK-act in Luik, 1961.”

“Via de Fred Kaps family page op Facebook kwam ik in contact met Barry Schatz-Bongers en haar familie. Bij de eerste ontmoeting lag hun meterslange keukentafel vol met tientallen plakboeken, goochelattributen en oorkondes. Zelfs een van Kaps’ rokkostuums had de tand des tijds overleefd en werd aan een grondige inspectie onderworpen. ‘Je mag het allemaal gebruiken voor het boek’, zei Barry. Tussen alle spullen zat ook de laatste agenda van Kaps. Daarin zag ik dat hij niet lang voor zijn overlijden een afspraak had met de op dat moment 26-jarige Hans Kazàn.”

“Toen ik Hans belde, was hij meteen enthousiast om mee te werken aan het boek. De ontmoeting bij Kaps thuis, op Peltlaan 79 in Utrecht, had destijds grote indruk op hem gemaakt en beschouwt hij als een van de mooiste momenten uit zijn loopbaan als goochelaar. Hij vertelde dat hij in één middag met Kaps de essentie van het goochelvak tot zich kreeg. Hans was bereid om het voorwoord te schrijven en zijn herinneringen te delen.”

“Kazàn werd, net als Kaps, begeleid door Henk Vermeyden (1908-1988). Deze coach en manager was betrokken bij de oprichting van de Nederlandse Magische Unie (NMU) en de Fédération Internationale des Sociétés Magiques (FISM). In zijn panden aan de Keizersgracht en Kloveniersburgwal begeleidde hij talloze goochelaars naar de top. Vermeyden was eigenaar van goochelstudio Triks en hij bracht maandelijks het vakblad Triks uit. In dat blad werd veel over en door Fred Kaps gepubliceerd. Met toestemming van Peter Vogel en Ronald Moray, die de collectie van Vermeyden in bezit hebben, zijn verschillende Triks-publicaties opgenomen in het boek.”

“De zoektocht naar informatie en beeldmateriaal was een feestje. Toen in kleine kring bekend werd dat ik met dit boek bezig was, werd ik door verschillende mensen benaderd die nog iets relevants wisten of hadden. Het ene contact leidde tot het andere. Veel documenten uit privécollecties zijn in het boek opgenomen: bladmuziek van Tonny Eyk, foto’s van filmopnames in het huis van Max Mindlin en Hanny Morpurgo, en een gedetailleerde weergave van Kaps’ goochelkoffer, die in het bezit is van George Tokaya. Het boek is een soort minimuseum geworden.”

Fred Kaps, meestergoochelaar telt meer dan 250 pagina’s en honderden foto’s. Met medewerking van – naast eerdergenoemden – onder anderen Flip Hallema, Hans Kazàn, Hans Klok, Victor Mids, Peter Vogel, Ronald Moray, Jan Paymans, Véronique Ross, Eric Eswin, Kobe van Herwegen, Jordi IJzerman, Kevin Ike en Aris Smit. Bestel het boek bij Ron Timmer van Magicshop.nl of René Geelen van Dynamite Magic Shop.